मुबंई : आपल्या पंचक्रोशीत राजकारणाच्या चर्चेत अनेकदा "आमदार निधी" किंवा "खासदार निधी" हा शब्द वापरला जातो. पण सामान्य जनतेत अजूनही असा गैरसमज आहे की हा पैसा आमदार-खासदार स्वतःच्या खिशातून खर्च करतात. प्रत्यक्षात हा निधी म्हणजे जनतेच्या कराच्या रुपयातून सरकारकडून उपलब्ध करून दिलेला विकासनिधी आहे. त्यामुळे हा पैसा आमदाराचा नव्हे तर जनतेचाच असून, त्याचा वापर कसा होतो हे प्रत्येक मतदाराने समजून घेणे आवश्यक आहे.
AI generated
किती निधी मिळतो ?
महाराष्ट्रात सध्या प्रत्येक आमदाराला / प्रत्येक खासदाराला दरवर्षी ५ कोटी रुपये निधी मिळतो.
एका कार्यकाळात (५ वर्षे) मिळून एकूण २५ कोटी रुपयांचा विकासनिधी त्यांच्या हातात असतो.
माजी मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांच्या कार्यकाळात आमदार निधीची रक्कम वाढवण्यात आली होती.
खासदारांनाही स्वतंत्र खासदार स्थानिक विकास निधी (MPLADS) केंद्र सरकारकडून मिळतो.
निधी मंजुरीची प्रक्रिया
1. गावातील एखाद्या रस्त्याची, शाळेची, पाणीटाकीची आवश्यकता असल्यास गावकरी किंवा स्थानिक प्रतिनिधी आमदाराकडे मागणी करतात.
2. आमदाराचा प्रस्ताव , आमदार ती मागणी शासनाला प्रस्तावित करतात.
3. जिल्हा नियोजन समिती (DPC) मंजुरी – या समितीत जिल्हाधिकारी, जिल्हा परिषदेचे प्रतिनिधी, आमदार-खासदार असे लोक असतात. समिती प्रस्ताव तपासून मंजुरी देते.
4. निविदा प्रक्रिया – मंजुरीनंतर सरकारी निविदा काढल्या जातात.
5. कामकाज व तपासणी – निविदा मिळालेला ठेकेदार काम सुरू करतो. नंतर संबंधित विभाग तपासणी करून निधीचा हिशेब मंजूर करतो.
कोणकोणत्या क्षेत्रात खर्च होतो ?
आमदार / खासदार निधीतून विविध प्रकारची लहान-मोठी कामे केली जातात. त्यात प्रमुखतः :
पायाभूत सुविधा : रस्ते, गटार, पाणीपुरवठा योजना, सार्वजनिक शौचालये.
शैक्षणिक सुविधा : शाळा दुरुस्ती, वर्ग खोल्या बांधणे, वाचनालय.
आरोग्य सेवा : प्राथमिक आरोग्य केंद्र, औषधोपचार साहित्य, रुग्णवाहिका.
सामाजिक-सांस्कृतिक कामे : सभागृहे, क्रीडांगणे, स्मशानभूमी विकास. व्यायामशाळा
ऊर्जा व स्वच्छता : सौरदिवे, पथदिवे, सांडपाणी व्यवस्थापन.
शेतीसंबंधी कामे : लहान सिंचन प्रकल्प, पाणीटाक्या, विहिरी.
इतिहास व राजकीय संदर्भ
आमदार निधीची सुरुवात महाराष्ट्रात जवळपास १९९० च्या दशकात झाली.
काळानुरूप निधीची रक्कम हळुहळु वाढत गेली.
कोणत्याही पक्षाचा किंवा अपक्ष आमदार असला तरी निधी प्रत्येकाला समान मिळतो.
अनेकदा निधीच्या वापरावरून गैरव्यवहाराचे आरोप झाले आहेत. कधी निधीचे काम कागदावरच झाल्याचे दिसून आले, तर कधी दर्जाहीन साहित्य वापरल्याची तक्रार झाली.
निधीबाबत जनतेच्या अपेक्षा
मतदारांना अपेक्षा असते की निधी गावात खरोखर आवश्यक असलेल्या कामांसाठी वापरला जावा. पण प्रत्यक्षात :
काही ठिकाणी समान भागीदारी न होणे,
पक्षीय राजकारणामुळे भेदभाव,
कामांचा दर्जा घसरलेला,
असे प्रकार दिसून येतात. त्यामुळे जनतेत नाराजी असते.
पारदर्शकता का आवश्यक ?
हा पैसा थेट जनतेचा असल्याने निधीची माहिती प्रत्येक गावाने, मतदारसंघाने पारदर्शकपणे उपलब्ध करून द्यायला हवी. प्रत्येक वर्षाचा हिशेब, कोणते काम कोणत्या गावात झाले, किती खर्च झाला, हे ऑनलाइन पद्धतीने सर्वांना दिसायला हवे.
वाचकांसाठी महत्वाचा प्रश्न..
प्रिय वाचकहो,
तुम्हीच आमदार-खासदारांना निवडून देता. काम करण्यासाठीचं निवडून देतात. पण गेल्या अनेक वर्षांत तुमच्या गावात आमदार निधी व खासदार निधीतून कोणती कामे झाली ? तुम्हाला माहित आहे ?
हो, तर तुम्ही त्या कामांबाबत तुम्ही समाधानी आहात का ?
तुमच्या गावात अजून कोणती कामे आमदार व खासदार व्हायला हवीत ? गावाला कोणत्या कामाची गरज आहे ? बातमीच्या कमेंटमध्ये नक्की लिहा
panchkroshi news
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा